Akcja utworu „ Niewola tatarska ” toczy się w pierwszej połowie XVII wieku na południowo-wschodnich kresach Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Utwór pisany w formie pamiętnika Aleksego Zdanborskiego.

Zdanborski – ubogi szlachcic – nieszczęśliwie kocha się w córce bogatego magnata, pannie Marysi. By stać się godnym ukochanej, zaciąga się do wojska. Wierzy, iż w służbie wojskowej okryje się sławą i zdobędzie majątek. Wkrótce bierze udział w pierwszej bitwie z Tatarami. Bitwa kończy się zwycięstwem wojsk polskich, jednak Aleksy w pogoni za rozbitym wrogiem oddala się od reszty wojska i sam dostaje się do niewoli. Wódz tatarski Sulejman Aga początkowo traktuje go dobrze, licząc na bogaty okup za jeńca. Okazuje się jednak że Aleksy nie ma pieniędzy...